W polskiej tradycji, wśród zimowych mroków grudnia, postać świętej Łucji jaśnieje szczególnym blaskiem – tej, której samo imię oznacza światło i która strzeże najcenniejszego daru wzroku.
Na Kaszubach i Pomorzu, gdzie jej kult jest wyjątkowo żywy, oraz w wielu polskich domach, gdzie w dniu jej wspomnienia 13 grudnia zapalano niegdyś dodatkowe świece dla ochrony przed najdłuższymi nocami roku, modlitwa do tej odważnej dziewicy i męczennicy staje się wołaniem o światło – zarówno dla oczu, jak i dla duszy zmagającej się z różnymi formami ciemności.
Główna modlitwa do św. Łucji
Święta Łucjo, niosąca światło w zimowej ciemności,
Przychodzę do Ciebie, ponieważ czasami czuję, że otacza mnie mrok – czy to choroba oczu i lęk przed utratą wzroku, czy ciemność duszy, która nie dostrzega już Bożej obecności. Ty, której imię Lucia oznacza światło, rozjaśnij moją drogę i pozwól dostrzec to, co najważniejsze.
Spójrz łaskawie na wszystkich w naszym kraju, którzy zmagają się z chorobami oczu – pacjentów w warszawskich i krakowskich klinikach okulistycznych, seniorów tracących wzrok w wiejskich domach na Podlasiu i Podkarpaciu, dzieci w specjalistycznych ośrodkach, które uczą się żyć ze słabym widzeniem. Weź pod swoją opiekę lekarzy, pielęgniarki i optometrystów, którzy codziennie walczą o zachowanie tego cennego daru widzenia.
Ty, która nie zawahałaś się oddać własnych oczu z miłości do Chrystusa, naucz mnie patrzeć na świat i ludzi Jego spojrzeniem. Bym umiał/a dostrzegać nie tylko to, co powierzchowne i oczywiste, ale także głębsze wymiary rzeczywistości. Bym widział/a w każdym człowieku – nawet tym, który mnie rani czy odrzuca – ukochanego Bożego syna czy córkę.
A gdy przyjdą chwile próby – czy to choroba, ból, lęk przed przyszłością czy zwykłe zagubienie – przypomnij mi, że nawet w najgłębszej ciemności ostaje się nadzieja. Że po każdej nocy, nawet tej najdłuższej, przychodzi poranek, a Bóg nigdy nie opuszcza tych, którzy Go szukają.
Święta Łucjo, która nawet po śmierci otrzymałaś nowe, piękniejsze oczy, wyproś i dla mnie łaskę nowego spojrzenia – na siebie, na bliźnich, na własne życie. Bym widział/a jasno to, co naprawdę istotne, i bym nigdy nie stracił/a z oczu Światła, które przyszło na świat w osobie Chrystusa.
Amen.
Modlitwa o zdrowie oczu
Święta Łucjo, opiekunko oczu i daru widzenia,
Z wiarą klękam przed Tobą, prosząc o opiekę nad moim wzrokiem, który słabnie (lub: nad oczami mojego bliskiego, które dotknęła choroba). Ty, którą tradycja przedstawia z oczami na tacy, rozumiesz, jak cenny jest dar widzenia – możliwość oglądania twarzy bliskich, kolorów świata, zapisanego słowa.
Wstawiaj się za mną u Tego, który uzdrawiał niewidomych i przywracał wzrok. Wyproś mi zdrowie dla moich oczu lub – jeśli taka jest wola Boża – siłę do znoszenia słabości czy utraty widzenia z godnością i nadzieją.
Polecam Ci szczególnie tych lekarzy, którzy się mną opiekują w szpitalu na Chmielnej (dostosuj nazwę do swojej sytuacji) – by mieli mądrość, cierpliwość i umiejętności potrzebne do właściwego leczenia. By ich ręce były przedłużeniem uzdrawiającej mocy Chrystusa.
Święta Łucjo, która na polskiej ziemi odbierasz cześć w wielu sanktuariach i ołtarzach, spójrz łaskawie na wszystkich, którzy drżą o swój wzrok, i podtrzymuj ich na duchu. A jeśli trzeba będzie przyjąć ciemność, pomóż zobaczyć w niej nie przekleństwo, ale szczególne powołanie do widzenia sercem tego, czego oczy dostrzec nie mogą.
Amen.
Modlitwa w dzień świętej Łucji (13 grudnia)
W dniu Twojego święta, Łucjo niosąca światło,
Przychodzę do Ciebie, gdy za oknem polska zima okrywa świat ciemnością, a noc zdaje się nie mieć końca. Ty, której wspomnienie przypada w pobliżu przesilenia zimowego, przypominasz nam, że nawet najdłuższa noc musi ustąpić przed światłem poranka.
Według starej tradycji naszych babć i prababć, które w tym dniu kończyły przędzenie i zaczynały świąteczne przygotowania, proszę Cię o błogosławieństwo dla mojego domu i rodziny. Aby światło wiary i miłości nie zgasło pod naporem codziennych trosk, konfliktów czy obojętności.
Na Kaszubach, gdzie Twój kult jest szczególnie żywy, dziewczęta w przebraniu i z lampionami obchodziły domy, przynosząc błogosławieństwo i zbierając drobne datki. Dziś proszę, abyś Ty sama przeszła przez progi naszych domów i serc, przynosząc światło pokoju, pojednania i nadziei.
W dniu, który w polskim kalendarzu zapisał się również jako data wprowadzenia stanu wojennego, prosimy Cię o światło prawdy dla naszego narodu. By mroki podziałów, nienawiści i wzajemnych oskarżeń ustąpiły przed jasnością wspólnego dobra i braterstwa.
A gdy za kilka dni zasiądziemy do wigilijnego stołu, by świętować przyjście Światłości Świata, niech Twoje wstawiennictwo pomoże nam dostrzec to Światło również w naszej codzienności – w uśmiechu dziecka, w geście pomocy, w przebaczeniu, które leczy rany.
Amen.
Kim była ta niezwykła święta?
Święta Łucja (zm. ok. 304 r.) pochodziła z zamożnej rodziny w Syrakuzach na Sycylii. Według tradycji, gdy jej matka Eutychia cierpiała na krwotok, zabrała ją do grobu św. Agaty w Katanii, gdzie matka została cudownie uzdrowiona. To doświadczenie skłoniło Łucję do złożenia ślubu czystości i poświęcenia życia Chrystusowi, co wywołało gniew jej narzeczonego, który wydał ją władzom rzymskim jako chrześcijankę podczas prześladowań za czasów cesarza Dioklecjana.
Poddana torturom, pozostała niezłomna w wierze, a według legendy, gdy próbowano ją siłą zabrać do domu publicznego, stała się tak ciężka, że nawet woły nie mogły jej ruszyć z miejsca. Ostatecznie zginęła od pchnięcia mieczem w gardło. Najbardziej znana legenda mówi, że wyrwano jej oczy (albo sama je sobie wyłupiła, by zniechęcić natarczywego wielbiciela zachwycającego się ich pięknem), które następnie zostały cudownie przywrócone, jeszcze piękniejsze niż wcześniej.
Z tego powodu jest przedstawiana z oczami na tacy i czczona jako patronka niewidomych, chorych na oczy, okulistów, a także rolników, pisarzy, krawców i tkaczy. W krajach skandynawskich i na Kaszubach jej święto, przypadające 13 grudnia, tuż przed zimowym przesileniem, było obchodzone jako święto światła. W Polsce, oprócz Kaszub, jej kult jest żywy także na Śląsku, gdzie jej wspomnienie wypełnione jest lokalnymi tradycjami związanymi z przygotowaniami do Bożego Narodzenia.
Dlaczego św. Łucja jest ważna dla Polaków?
W polskiej duchowości św. Łucja zajmuje miejsce szczególne, a jej kult wykracza poza standardowe nabożeństwo do świętych. Oto kilka powodów, dla których ta sycylijska męczennica przemawia do polskich serc:
1. Patronka w zimowych ciemnościach
W polskiej tradycji ludowej, ukształtowanej przez rytm pór roku i prac rolniczych, święto Łucji przypadające 13 grudnia – niemal w najkrótszy dzień roku – miało szczególne znaczenie. W czasach przed elektrycznością długie zimowe noce stanowiły wyzwanie nie tylko praktyczne, ale i duchowe.
Na Kaszubach dzień św. Łucji rozpoczynał szczególny okres przygotowań do Bożego Narodzenia. Wierzono, że od tego dnia do Wigilii pogoda każdego dnia zapowiada aurę kolejnych miesięcy nadchodzącego roku. W wielu domach zapalano dodatkowe świece, by odpędzić ciemność i związane z nią lęki.
W górskich wioskach Beskidu Śląskiego istniał zwyczaj nazywany „chodzeniem Łucek” – dziewczęta przebrane za św. Łucję, z twarzami pobielonymi mąką i lampionami w dłoniach, odwiedzały domy, błogosławiąc je i przepowiadając pomyślność w nadchodzącym roku. Otrzymywały za to drobne podarunki – jabłka, orzechy czy ciastka.
2. Opiekunka daru wzroku w kraju poetów i malarzy
Polska, jako kraj o bogatej tradycji literackiej i artystycznej, zawsze ceniła dar wzroku i zdolność dostrzegania piękna świata. Św. Łucja, jako patronka oczu i wzroku, stała się naturalną opiekunką wszystkich, dla których widzenie jest szczególnie ważne.
W wielu polskich kościołach, od wiejskich drewnianych świątyń po okazałe katedry, można znaleźć ołtarze i figury św. Łucji. Szczególnie znane są jej wizerunki w kolegiacie w Łasku, katedrze w Płocku czy bazylice mariackiej w Gdańsku. Do tych miejsc od wieków pielgrzymują wierni z prośbami o zdrowie oczu lub podziękować za odzyskany wzrok.
W polskiej tradycji ludowej istniały liczne modlitwy i praktyki związane z prośbą o wstawiennictwo św. Łucji przy problemach z oczami. Na Śląsku i w Małopolsce chorzy na oczy przemywali je wodą ze specjalnych źródełek poświęconych świętej, a w niektórych regionach wykonywano małe srebrne wota w kształcie oczu, które zawieszano przy jej obrazach.
3. Symbol odwagi w czasach prześladowań
Dla narodu, który przez wieki musiał walczyć o zachowanie swojej tożsamości i wiary, postać młodej dziewczyny, która nie uległa presji władzy i pozostała wierna swoim przekonaniom nawet za cenę życia, stanowi poruszający wzór.
W okresie zaborów, a później okupacji niemieckiej i reżimu komunistycznego, wielu Polaków czerpało siłę z przykładu świętych męczenników, w tym św. Łucji. Jej niezłomność wobec przemocy i gotowość do poświęcenia najcenniejszych darów (oczu) dla wyższych wartości rezonowała z polskim etosem walki o wolność i wierność zasadom.
Nieprzypadkowo w polskim kalendarzu wspomnienie św. Łucji zbiega się z rocznicą wprowadzenia stanu wojennego (13 grudnia 1981), co dla wielu stanowi dodatkowy wymiar symboliczny – światło wiary i nadziei w ciemności politycznych represji.
Jak modlić się za wstawiennictwem św. Łucji?
1. Modlitwa przy zapalonych świecach
Najbardziej tradycyjną formą modlitwy do św. Łucji, szczególnie w dniu jej wspomnienia, jest modlitwa przy zapalonych świecach. W wielu polskich domach, szczególnie na Pomorzu i Śląsku, 13 grudnia zapala się dodatkowe świece – nie tylko jako symbol światła w ciemności, ale także jako znak obecności tej, której imię oznacza światło.
Prosząc o wstawiennictwo św. Łucji przy zapalonych świecach, warto powiązać tę praktykę z refleksją nad różnymi wymiarami światła i ciemności w naszym życiu – nie tylko fizycznym wzrokiem, ale także zdolnością dostrzegania dobra, prawdy i piękna wokół nas.
2. Modlitwa przy okulistycznych problemach
Św. Łucja jest naturalną patronką wszystkich, którzy mają problemy ze wzrokiem lub boją się jego utraty. W polskich szpitalach okulistycznych wciąż można spotkać jej obrazy, a wielu pacjentów, niezależnie od stopnia religijności, instynktownie zwraca się do niej w chwilach niepewności przed operacją czy w trakcie leczenia.
Modlitwa do św. Łucji w tych okolicznościach może łączyć prośbę o fizyczne uzdrowienie z głębszą refleksją nad wartością widzenia i akceptacją własnych ograniczeń. Może też towarzyszyć konwencjonalnemu leczeniu jako wyraz ufności, że Bóg działa również poprzez umiejętności lekarzy i osiągnięcia medycyny.
3. Tradycyjne praktyki adwentowe
W Polsce wspomnienie św. Łucji wypada w okresie Adwentu, co nadaje jej kultowi dodatkowy wymiar związany z oczekiwaniem na przyjście Światłości Świata. W niektórych regionach Polski, szczególnie na Kaszubach, od dnia św. Łucji rozpoczynano intensywne przygotowania do świąt – porządki, pieczenie pierwszych pierników, wyrób ozdób.
Włączenie modlitwy do św. Łucji w adwentowe praktyki może pomóc głębiej przeżyć ten okres oczekiwania i przygotowania. Może też stanowić okazję do refleksji nad tym, co w naszym życiu wymaga rozjaśnienia światłem wiary i miłości.
Kiedy szczególnie warto modlić się do św. Łucji?
1. W przypadku chorób oczu i zabiegów okulistycznych
Najbardziej oczywistą sytuacją, w której warto zwrócić się do św. Łucji, są wszelkie problemy związane ze wzrokiem – od drobnych dolegliwości, przez poważniejsze schorzenia, aż po zabiegi chirurgiczne. Jej wstawiennictwo może pomóc nie tylko w fizycznym uzdrowieniu, ale także w znalezieniu siły do zaakceptowania ograniczeń, jeśli pełne uzdrowienie nie jest możliwe.
Wielu polskich pacjentów przed operacjami oczu odwiedza miejsca kultu św. Łucji lub nosi jej medalik. Niektórzy lekarze okuliści, również ci niedeklarujący głębokiej religijności, z szacunkiem odnoszą się do tej tradycji, dostrzegając, jak pozytywnie wpływa ona na stan psychiczny pacjentów.
2. W okresie zimowych ciemności i depresji sezonowej
Wspomnienie św. Łucji przypada w okresie, gdy dni są najkrótsze, a noce najdłuższe. Dla wielu osób ten czas wiąże się z obniżonym nastrojem, a nawet depresją sezonową. Modlitwa do świętej, której imię oznacza światło, może być formą duchowego przeciwstawienia się zimowej melancholii i przypomnieniem, że ciemność nigdy nie jest ostateczna.
W polskim klimacie, gdzie jesienno-zimowa szaruga potrafi trwać miesiącami, a słońce pokazuje się rzadko, ten aspekt kultu św. Łucji zyskuje szczególne znaczenie. Jej wspomnienie, przypadające krótko przed przesileniem zimowym, przypomina, że powrót światła jest nieuchronny, a ciemność ma swój kres.
3. Gdy potrzebujemy „nowego spojrzenia”
Św. Łucja, jako patronka wzroku, może pomóc nam nie tylko w zachowaniu fizycznego widzenia, ale także w odnowieniu naszego duchowego spojrzenia – na Boga, na bliźnich, na samych siebie. Jej wstawiennictwo jest szczególnie cenne, gdy czujemy, że tracimy perspektywę, że nie dostrzegamy już dobra i piękna wokół nas, lub gdy nasze relacje z innymi są zniekształcone przez uprzedzenia i urazy.
W polskim społeczeństwie, często podzielonym i skłóconym, modlitwa o „nowe oczy” – zdolne dostrzec w przeciwniku brata, w obcym – bliźniego, a w codzienności – obecność Boga, wydaje się szczególnie potrzebna. Św. Łucja, która według legendy otrzymała nowe, piękniejsze oczy po tym, jak straciła swoje, może być patronką takiej duchowej odnowy widzenia.
Św. Łucja we współczesnej Polsce
Choć od męczeństwa św. Łucji minęło ponad 1700 lat, jej kult pozostaje żywy w Polsce, choć przybiera nowe formy. W wielu polskich miastach 13 grudnia organizowane są procesje światła ku jej czci, łączące tradycyjną pobożność z ekologicznym przesłaniem oszczędzania energii i szacunku dla ciemności nocnej.
W czasach, gdy problemy ze wzrokiem dotykają coraz więcej osób – od dzieci spędzających godziny przed ekranami, po seniorów zmagających się z degeneracją plamki żółtej – patronat św. Łucji nabiera nowego znaczenia. Jej wspomnienie staje się okazją do refleksji nad wartością wzroku i odpowiedzialną troską o ten dar.
A w świecie społecznych mediów i natychmiastowej komunikacji, gdzie obrazy często zastępują słowa, a wizualna strona życia dominuje nad innymi aspektami, św. Łucja przypomina nam o głębszych wymiarach widzenia – o patrzeniu, które przenika powierzchnię i dostrzega istotę, o spojrzeniu, które nie ocenia, lecz obejmuje miłością, o wzroku, który widzi w drugim człowieku obraz Boga.
Jak mówi stare polskie przysłowie: „Na świętą Łucję noc się z dniem kłóci” – przypominając, że światło zawsze walczy z ciemnością, a nasza duchowa droga, podobnie jak rok kalendarzowy, przechodzi przez okresy mroku, by tym bardziej docenić blask, który ostatecznie zwycięża.